Πριν από μία δεκαετία, η Κυβέρνηση Γιώργου Α. Παπανδρέου με τον Ν.3861/2010 επεδίωξε την ενίσχυση της διαφάνειας, νομοθετώντας την υποχρεωτική δημοσίευση νόμων και πράξεων των κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο, θεσμοθετώντας το «Πρόγραμμα Διαύγεια», το οποίο «στοχεύει στην επίτευξη της μέγιστης δυνατής δημοσιότητας της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής δραστηριότητας, τη διασφάλιση της διαφάνειας και την εμπέδωση της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας από την πλευρά των φορέων άσκησης της δημόσιας εξουσίας». Η «Διαύγεια» τέθηκε σε εφαρμογή τον Οκτώβριο του 2010, από όταν και λειτούργησε ο ιστότοπος diavgeia.gov.gr, όπου πλέον αναρτώνται υποχρεωτικά όλες οι αποφάσεις δημοσίων φορέων, όπως ορίζει ο νόμος. 

46 χρόνια νωρίτερα, μία επαρχιακή εφημερίδα, με εκδότη έναν αιρετό Αντιδήμαρχο, ιδρύθηκε με σκοπό να παρουσιάζει στους δημότες τα πεπραγμένα της Δημοτικής Αρχής. Η τοπική πολιτική ιστορία του 20ου αιώνα έχει να επιδείξει πλείστα παραδείγματα πολιτευόμενων-εκδοτών, που όμως, είτε ήταν εν ενεργεία εκδότες που αποφάσιζαν να λάβουν μέρος σε εκλογικής αναμετρήσεις, είτε υποψήφιοι αποκλεισμένοι από τον τοπικό Τύπο, που προχωρούσαν στην έκδοση ενός δικού τους -συνήθως βραχύβιου- εντύπου, ως μέσο προβολής των θέσεών τους, προς ενίσχυση του προεκλογικού τους αγώνα [*]. Έτσι, η εφημερίδα «Η Τόλμη», που ιδρύθηκε στη Σπάρτη το 1964 παρουσίαζε την εξής ειδοποιό διαφορά: ιδρύθηκε μετεκλογικά -ως μέσο λογοδοσίας- από τον Αναπληρωτή Δημάρχου, Γεώργιο Περδικλώνη· γεγονός που όχι μόνον δεν ήταν σύνηθες, αλλά θεωρείται πιθανότατα και ως μοναδικό στον ελλαδικό χώρο. 

Ποιος ήταν ο Γ. Περδικλώνης
Με τον εκλογικό νόμο 4337/1964 που είχε ψηφίσει η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου (του πρεσβύτερου) θεσπίστηκε για πρώτη φορά ο θεσμός του Αναπληρωτή Δημάρχου (Αντιδημάρχου), θέση την οποία καταλάμβανε αυτοδίκαια ο πλειοψηφών δημοτικός σύμβουλος του εκλεγέντα Δημάρχου. Στο Δήμο Σπαρτιατών, κατά τη δημοτική περίοδο 1964-1967, στη θέση αυτή αναδείχθηκε ο έμπορος και δημοσιογράφος Γεώργιος Περδικλώνης, ύστερα από την εκλογή στο δημαρχιακό θώκο του φαρμακοποιού Γεωργίου Σαϊνόπουλου.

Ο Περδικλώνης υπήρξε μια δυναμική προσωπικότητα της εποχής του, που αναδείχθηκε στην μεταπολεμική σπαρτιατική κοινωνία ήδη από νεαρή ηλικία, μέσω της ενασχόλησής του με τα κοινά και της σταθερής παρουσίας του στον τοπικό επαρχιακό Τύπο. Αρχικά τα ενδιαφέροντά του στρέφονταν γύρω από την αναγέννηση του τοπικού κλασικού αθλητισμού, ενώ αργότερα, περί τις αρχές της δεκαετίας του 1960, η δράση και η αρθρογραφία του επεκτάθηκαν σε ευρύτερα κοινωνικοπολιτικά θέματα. 

Το 1962, μάλιστα, ανέπτυξε μια άκρως δυναμική αρθρογραφία καυτηριάζοντας με παρεμβάσεις, άρθρα και σχόλια τα κακώς κείμενα στα δημοτικά πράγματα. Παρακολουθώντας ως πολίτης ανελλιπώς και δια ζώσης τις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, στάθηκε με τη γραφή του οξύς και καταγγελτικός τόσο απέναντι στον τότε Δήμαρχο, Βενιζέλο Ζερβέα, όσο και γενικότερα στους δημοτικούς άρχοντες. Η πένα του προκάλεσε τέτοια αντίδραση, που το Δ.Σ. Σπαρτιατών έλαβε παμψηφεί την απόφαση να συνεδριάζει κεκλεισμένων των θυρών, ώστε να τον αποκλείσουν κατά τη συζήτηση ορισμένων θεμάτων!

Από το ξεκίνημα της θητείας του ως Αναπληρωτής Δημάρχου, ο Περδικλώνης, επιχειρώντας εμπράκτως να εμφυσήσει έναν αέρα διαφάνειας στη δημόσια διαχείριση, την οποία ο ίδιος ως πολίτης επιζητούσε από τις προηγούμενες δημοτικές Αρχές, παρέθετε δημοσίως μέσω επιστολών στον τοπικό Τύπο, διευκρινίσεις κι απαντήσεις για δημοτικά ζητήματα που είχαν προηγουμένως θιγεί στο δημόσιο διάλογο. Πιθανότατα, η ανάγκη του για διαφανή διαχείριση και χρηστή διοίκηση των δημοτικών πραγμάτων τον ώθησε τον Νοέμβριο του 1964 στην ίδρυση της δική του εφημερίδας.

Η ίδρυση και ο ρόλος της εφημερίδας «Η Τόλμη»
Τρεις περίπου μήνες μετά την εγκατάσταση της νέας δημοτικής Αρχής, ο Περδικλώνης ίδρυσε την διμηνιαία εφημερίδα «Η Τόλμη». Αναπτύσσοντας τους σκοπούς της, στο εκδοτικό του σημείωμα έγγραφε μεταξύ άλλων: «Η έκδοση αυτής της εφημερίδος δεν γίνεται για να καλύψη το κενό που θα υπήρχε στον τομέα του τύπου στην πόλη μας. Τέτοιο κενό δεν υπάρχει. […] Σκοπός αυτής της εφημερίδος είναι να ενημερώνη τους απανταχού Σπαρτιάτες, με όσες μπορεί περισσότερες λεπτομέρειες, για τα όσα γίνονται στην Πόλη και στο Δήμο Σπαρτιατών. Αυτό θα το κάνη με όσο το δυνατό απλούστερο τρόπο, ώστε να καταλαβαίνη και ο τελευταίος πολίτης. Φίλοι πιστοί και αχώριστοι της “Τόλμης” θα είναι η ΑΛΗΘΕΙΑ και το ΔΙΚΑΙΟ για το γενικώτερο καλο. […]». («Η Τόλμη», Οκτ-Νοέ 1964, αρ.φ. 1, σ. 1)

Το πρώτο φύλλο της νέας εφημερίδας αποτιμήθηκε θετικά. Αξιοσημείωτο, μάλιστα, ήταν πως ο εκδότης και δημοσιογράφος Ανδρέας Χιώτης, πολιτικός αντίπαλος του Περδικλώνη στις εκλογές που είχαν προηγηθεί, υποδέχθηκε την έκδοση της «Τόλμης» με περίσσιο ενθουσιασμό γράφοντας στον εβδομαδιαίο «Λακωνικό Κήρυκα» (23.11.1964, αρ.φ. 181, σ. 2): «Ο αντιδήμαρχος κ. Γ. Περδικλώνης εξέδωκε “διμηνιαία εφημερίδα ελεύθερης γνώμης”, όπως σημειώνει στην προμετωπίδα της, με τίτλο “Η Τόλμη”. Δεν ξέρω αν η “Τόλμη”, η εφημερίδα, θα έχη πάντοτε την χαρακτηριστική φυσική τόλμη του κ. Περδικλώνη. Μπορώ όμως να σημειώσω αδίστακτα και με ευχαρίστησι, ότι θετική είναι η προσφορά της νέας εφημερίδας στην εξέλιξι των δημοτικών μας πραγμάτων. Γιατί βγήκε με πρόθεσι να ενημερώνη του δημότες πάνω στα όσα μελετώνται και γίνονται στο Δήμο και το πρώτο της αυτό φύλλο είναι αληθινός καθρέφτης. Από την άποψι δε αυτή συγχαρητήρια θερμά οφείλονται στον κ. Περδικλώνη».

Ο χαρακτήρας και η φιλοσοφία πάνω στην οποία δομήθηκε η έκδοση της «Τολμης» αναγραφόταν ως υπενθύμιση σε κάθε φύλλο της, στα δεξιά του τίτλου: «Η εφημερίδα αυτή δεν είναι επαγγελματική. Εκδίδεται μόνο για να ενημερώνη τους Σπαρτιάτες για τα όσα γίνονται στο Δήμο και στην πόλη». Μέσω της εφημερίδας του ο Περδικλώνης επεδίωξε να λογοδοτεί τακτικά στους δημότες σχετικά με τα πεπραγμένα της δημοτικής Αρχής, στην οποία συμμετείχε, και η ύλη της στηρίχθηκε κατά βάση στη δημοσίευση διάφορων στοιχείων και πεπραγμένων του Δήμου Σπαρτιατών, θέτοντάς τα προς γνώση και στην άμεση κρίση των δημοτών. Αναλυτικότερα, στα περίπου τρία χρόνια κυκλοφορίας της, δημοσιεύθηκαν: συνεδριάσεις και αποφάσεις του Δ.Σ., πίνακες οικονομικών δεδομένων (έσοδα, έξοδα), πίνακες εργατικού δυναμικού και υπαλλήλων, τεχνικά προγράμματα, απολογισμοί δημοτικών οργανισμών (Πνευματικό Κέντρο, Δημοτική Μουσική), λογοδοσίες Δημάρχου (συνοδευόμενες από πίνακες οικονομικών στοιχείων), προϋπολογισμοί, γνωματεύσεις επιτροπών, συνοπτικά μέρος της δημοτικής αλληλογραφίας εκ του πρωτοκόλλου, και άρθρα ετήσιων απολογισμών πεπραγμένων της δημοτικής Αρχής.  

Ουσιαστικά ο Περδικλώνης, την περίοδο της «καχεκτικής Δημοκρατίας» προέβη σε κάτι ιδιαιτέρως πρωτοπόρο, τόσο για την εποχή του, όσο και για την ιστορία της δημόσιας διοίκησης σε κάθε της βαθμίδα. Δίχως να υποχρεούται από τον νόμο, αλλά υπό την επιβολή ενός προσωπικού αξιακού κώδικα, ως Αντιδήμαρχος Σπαρτιατών, επιχείρησε αυτοβούλως να λογοδοτεί στους πολίτες, μισό περίπου αιώνα πριν το κράτος θεσμοθετήσει τη διαφάνεια μέσω του προγράμματος «Διαύγεια», γεγονός που αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα περισσεύματος Δημοκρατίας, αλλά και μία από τις άγνωστες μεν, αλλά πιο λαμπρές πτυχές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας σε αυτοδιοικητικό επίπεδο. 

Πέραν όμως της οπτικής της διαφάνειας, «Η Τόλμη» αποτέλεσε εργαλείο τόσο για τον ίδιο τον εκδότη της, όσο και για την δημοτική Αρχή. Ο Περδικλώνης υπερασπίστηκε θέσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, αναλύοντας και τεκμηριώνοντάς τες προς ενημέρωση των δημοτών, παρουσίαζε την εξέλιξη έργων και δράσεων της δημοτικής Αρχής, και ενίοτε υπερασπιζόταν ή εκθείαζε την προσωπικότητα του Δημάρχου Σαϊνόπουλου, προβάλλοντάς την ως συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι προηγούμενων δημοτικών Αρχών, επιχειρώντας να αναδείξει τη νέα φιλοσοφία που διείπε την δημοτική διαχείριση. 

Κατά περιπτώσεις η «Τόλμη» ανέπτυξε μια παρεμβατικότητα μέσω άρθρων ή επιστολών προς κρατικούς φορείς (Υπουργεία, Νομαρχία) και αξιωματούχους, επιδιώκοντας την ανάδειξη και επίλυση ζητημάτων της πόλης που ο εκδότης της θεωρούσε μείζονα. Παράλληλα, ο Περδικλώνης θέλησε να καταστήσει την εφημερίδα του έναν ζωντανό οργανισμό εντός του αστικού ιστού, καταθέτοντας προτάσεις στο δημόσιο διάλογο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, όχι μόνον δημοσίευσε προσωπικές απόψεις και εισηγήσεις που κατέθετε ως Αναπληρωτής Δημάρχου, αλλά δεν δίσταζε ακόμη και να καυτηριάσει δημοσίως πρακτικές του Δ.Σ. ή συμπεριφορές δημοτικών συμβούλων, που συγκρούονταν με τις δικές του κοινωνικές και αξιακές αρχές, θεωρώντας πως με τον τρόπο αυτό τηρούσε μια ακριβοδίκαιη στάση έναντι του δημοσίου συμφέροντος. Ο ίδιος δημοσίευε τις προσωπικές του θέσεις όχι για λόγους αυτοπροβολής, αλλά διότι, έχοντας βαθιά επίγνωση του ρόλου που επιτελούσε, είχε την πεποίθηση πως οι αποφάσεις των τότε δημοτικών Αρχόντων θα επηρέαζαν το μέλλον της πόλης και θα κρίνονταν σε ιστορικό χρόνο. Για αυτό άλλωστε, σε κατακλείδα κειμένου του σημείωνε: «και με το ίδιο θάρρος […] δίνουμε στη δημοσιότητα τις απόψεις μας, γιατί υπάρχει και η Ιστορία» (Οκτ-Νοέ 1964, αρ.φ. 1, σ. 4). Ταυτόχρονα, διατήρησε ζωντανή την μαχητική δημοσιογραφική του σπίθα, διερευνώντας και δημοσιεύοντας ζητήματα που, δεν άπτονταν μεν των δημοτικών πραγμάτων, αλλά αφορούσαν ευρύτερα την πόλη και τους πολίτες. Επιχείρησε, έτσι, να αναδείξει παθογένειες της τοπικής κοινωνίας και νοσηρές πρακτικές θεσμικών αξιωματούχων, ενώ συγκρούστηκε σφόδρα με τοπικά συμφέροντα. Η νοοτροπία του αυτή και η τόλμη έκφρασης δημόσιας και αιχμηρής γνώμης καλλιέργησαν ισχυρές αντιπάθειες, που, άλλοτε εκφράστηκαν με δημόσιες αντιπαραθέσεις μέσω του Τύπου, κι άλλοτε τον οδήγησαν ακόμη και σε δικαστικές διαμάχες...

Η «Τόλμη» κυκλοφόρησε για τρία περίπου χρόνια από το 1964 έως το 1967, χωρίς σταθερή περιοδικότητα και χρονική συνέπεια, παρ’ όλο που έφερε τον υπότιτλο «διμηνιαία εφημερίδα ελεύθερης γνώμης». Η έκδοσή της υπήρξε «μια πάρεργη ασχολία του εκδότου της», όπως ο ίδιος ανέφερε σε εκδοτικό του σημείωμα. Συνολικά εκδόθηκαν μόνον έντεκα φύλλα, από τα οποία το τελευταίο ήταν διπλό. Όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά της -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- υπήρξε μια τυπική τετρασέλιδη εφημερίδα της εποχής, διαστάσεων 35x50εκ. και η διανομή της στηρίχθηκε αποκλειστικά σε ταχυδρομικές αποστολές, με ετήσια εικοσάδραχμη συνδρομή. 

Το κύκνειο άσμα της υπήρξε ένα διπλό φύλλο (Μάι-Ιούν 1967, αρ.φ. 11-12), το οποίο διαφέρει από τα προηγούμενα ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά (αλλαγή μεγέθους, οκτασέλιδη), την θεματολογία του, αλλά και το καθεστώς έκδοσης. Σχεδόν σε ολόκληρη την έκταση της εφημερίδας δημοσιεύθηκαν τα πρακτικά και η αθωωτική απόφαση δίκης, της οποίας ως εκδότης ο Περδικλώνης είχε βρεθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Το σημαντικότερο, όμως, είναι πως πρόκειται για το μοναδικό φύλλο που εκδόθηκε επί δικτατορίας, λίγο μόλις καιρό έπειτα από την επιβολή της, όταν και το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας είχε ήδη καταλυθεί.

Παρόλο που στο τελευταίο -αμφιλεγόμενο και αμφίσημο- εκδοτικό του σημείωμα ο Περδικλώνης έγραφε πως «Η Τόλμη» θα συνέχιζε «στον ίδιο δρόμο», η εφημερίδα ανέστειλε τη λειτουργία της, όπως επιβεβαιώνεται από σχετική εισαγωγή σε άρθρο του στην εφημερίδα «Λακωνικός Κήρυξ» (19.11.1967, αρ.φ. 571, σ.1), όπου στα τέλη του 1967 επανεμφανίστηκε ως αρθρογράφος. Άλλωστε, μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας, και την κατάργηση της εκλεγμένης δημοτικής Αρχής μερικούς μήνες αργότερα, ο σκοπός έκδοσης της «Τόλμης» είχε εξαλειφθεί μαζί με την ίδια την Δημοκρατία...  

___________________
[*] Ένα τέτοιο παράδειγμα, όπως αναφέρει η κα. Μαρούλα Κλιάφα στο βιβλίο της «Τρίκαλα: Από τον Σεϊφουλλάχ ως τον Τσιτσάνη» (τ.Β’, Κέδρος 1998, σ. 316-321), υπήρξε εκείνο του Χρίστου Π. Χατζηγάκη, που το 1934 ως Δήμαρχος Τρικκαίων και υποψήφιος εκ νέου για τη δημαρχία, αποκλεισμένος από τον τοπικό Τύπο και δεχόμενος έναν ανηλεή πόλεμο από το σύνολο των τρικαλινών εφημερίδων, αναγκάστηκε να εκδώσει την δική του εφημερίδα, με τίτλο «Η Πάλη», για να κοινοποιήσει τα πεπραγμένα της θητείας του και τις προεκλογικές του θέσεις.